Prawa rodziców dziecka, które zmarło przed urodzeniem
Zgodnie z ustawą z dnia 6.01.2000r. o Rzeczniku Praw Dziecka ( Dz. U. z 2000 r, Nr 6, poz. 69 ) art. 2 ust. 1 – dzieckiem jest każda istota ludzka od poczęcia do osiągnięcia pełnoletności.
KROK 1:
Należy poprosić o wydanie przez szpital dokumentu potwierdzającego zgon dziecka, jak również o wydanie ciała dziecka na podstawie rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 21.12.2006 zmieniające rozporządzenie w sprawie postępowania ze zwłokami i szczątkami ludzkimi (Dziennik Ustaw z dnia 5.01.2007).
Szpital ma obowiązek wydać ciało dziecka rodzicom wraz ze stosownymi dokumentami!
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA1)
z dnia 21 grudnia 2006 r.
zmieniające rozporządzenie w sprawie postępowania ze zwłokami i szczątkami ludzkimi
Na podstawie art. 20 ust. 3 ustawy z dnia 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych (Dz. U. z 2000 r. Nr 23, poz. 295, z późn. zm.2)) zarządza się, co następuje:
§ 1. W rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 7 grudnia 2001 r. w sprawie postępowania ze zwłokami i szczątkami ludzkimi (Dz. U. Nr 153, poz. 1783) § 2 otrzymuje brzmienie:
„§ 2. Za zwłoki uważa się ciała osób zmarłych i dzieci martwo urodzonych,
bez względu na czas trwania ciąży.”.
§ 2. Rozporządzenie wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.
Minister Zdrowia: Z. Religa
1) Minister Zdrowia kieruje działem administracji rządowej – zdrowie, na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 18 lipca 2006 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Ministra Zdrowia (Dz. U. Nr 131, poz. 924).
2) Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2000 r. Nr 120, poz. 1268, z 2002 r. Nr 113, poz. 984, z 2003 r. Nr 80, poz. 717 i Nr 162, poz. 1568 oraz z 2006 r. Nr 220, poz. 1600.
KROK 2
Z dokumentami koniecznymi do pogrzebu zgodnie z prawem państwowym należy
udać się do kościoła (do kancelarii parafialnej).
Jedynym kryterium rozróżnienia formy pogrzebu jest przyjęty chrzest. Jeśli rodzice o to poproszą, to podczas pogrzebu powinna być odprawiona Msza św., a ksiądz powinien być ubrany w szaty białego koloru.
Msza św. nie ma charakteru przebłagania za grzechy dziecka, ale jest prośbą o pociechę dla rodziców.
KROK 3
POGRZEB
Dokumenty potrzebne do załatwienia formalności:
― akt zgonu wydany przez USC;
― zezwolenie proboszcza, jeśli zmarły(a) był(a) z innej parafii.
KROK 4
ZASIŁEK POGRZEBOWY
Historia prawna
Do 2002 r. noworodki martwo urodzone przed 22 tygodniem ciąży określane były jako „szczątki” i postępowano z nimi podobnie jak np. „z częściami ciała odłączonymi od całości” tzn. spopielano jako odpady medyczne.
29.03.2002 r. weszło w życie rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie postępowania ze zwłokami i szczątkami ludzkimi, w którym zmieniono definicję zwłok. Od tej pory są to „zwłoki osób zmarłych i dzieci martwo urodzonych”. Zwłoki dzieci mogły być chowane na wniosek osób uprawnionych. Problemem było jednak ustalenie od którego momentu ciąży jest „dziecko martwo urodzone” z przysługującym prawem pochówku. W tym zakresie opierano się na kryteriach medycznych, zawartych m.in. w rozporządzeniu o dokumentacji medycznej według którego:
– poronieniem określa się wydalenie lub wydobycie z ustroju matki płodu, który nie oddycha ani nie wykazuje żadnego innego znaku życia (…) o ile nastąpiło to przed upływem 22 tygodnia ciąży (21 tygodni i 6 dni),
– urodzeniem żywym określa się całkowite wydalenie lub wydobycie z ustroju matki noworodka, niezależnie od czasu trwania ciąży, który po takim wydaleniu lub wydobyciu oddycha lub wykazuje jakiekolwiek inne oznaki życia (…),
– zgonem płodu (martwe urodzenie) określa się zgon następujący przed całkowitym wydaleniem lub wydobyciem z ustroju matki, o ile nastąpił po upływie 22 tygodnia ciąży lub później.
Zgodnie z powyższym za dzieci martwo urodzone uważano tylko te, które urodziły się po 22 tygodniu ciąży. Noworodki, które uległy poronieniu tj. urodziły się przed 22 tygodniem traktowano jako „inne szczątki” i spopielano.
20 stycznia 2007 r. Minister Zdrowia dokonał kolejnej nowelizacji przepisów w.w. rozporządzenia doprecyzowując zapis definicji zwłok określając, że: „za zwłoki ludzkie uważa się ciała osób zmarłych i dzieci martwo urodzonych, bez względu na czas trwania ciąży”. Równocześnie znowelizowano przepisy dot. karty zgonu, zgodnie z którym jest ona wypełniana dla osób zmarłych i dzieci martwo urodzonych, bez względu na długość trwania ciąży, na wniosek osób uprawnionych do pochowania, o których mowa w art. 10 ustawy(…)”. Takie zapisy przepisów prawnych umożliwiły pochowanie każdego płodu, niezależnie od czasu trwania ciąży.
Jednak powyższe przepisy budziły wiele kontrowersji wśród lekarzy. Lekarze opierając się na medycznych rozróżnieniach między poronieniem a porodem często odmawiali wystawienia dokumentów potrzebnych do pochowania dziecka czyli pisemnego zgłoszenia urodzenia dziecka. Jednym z powodów była już wcześniej opisana różnica między poronieniem a porodem, kolejnym był brak możliwości określenia płci dziecka. Pisemne zgłoszenie urodzenia dziecka jest dokumentem wystawianym przez lekarza w celu rejestracji dziecka w urzędzie, w zgłoszeniu lekarz musi podać m.in. płeć dziecka. Bez określenia płci nie jest możliwe sporządzenie aktu urodzenia dziecka martwego stanowiącego podstawę do pochowania dziecka i wypłaty zasiłku pogrzebowego. Niestety żaden przepis prawny nie precyzował jak postępować z dzieckiem martwo urodzonym, gdy urodzenie nastąpiło we wczesnym etapie ciąży. W obiegu funkcjonowały pisma Ministra Zdrowia wydawane w sprawach indywidualnych, w których Minister dopuszczał w tej kwestii „uprawdopodobnienie płci w oparciu o odczucia matki”. Lekarze obawiali się jednak, że wpisanie płci na podstawie „odczuć matki” może być uznane jako poświadczenie nieprawdy – zagrożone odpowiedzialnością karną. Chociaż zdaniem Ministra Sprawiedliwości wyrażonym w piśmie z dnia 28.03.2007 r. kierowanym do Dyrektora Praw Pacjenta przy Ministrze Zdrowia określono, że takie postępowanie nie wyczerpuje znamion przestępstwa. Poświadczanie bowiem odnosi się do już istniejącego zdania a w przypadku wpisania „uprawdopodobnionej płci” nie można bezsprzecznie ustalić czy doszło do wpisania nieprawdziwej informacji.
W związku z tymi rozbieżnościami oraz brakiem wiedzy na temat możliwości pochowania dziecka wiele matek pozostawiało swoje dzieci w szpitalu, często podpisując ogólną zgodę na ich pochowanie przez szpital. Ciała dzieci były przechowywane w koszalińskim szpitalu.
W 2011 r. nastąpiła zmiana zapisów ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych poprzez dodatnie w art. 11 ust. 5a w brzmieniu: „ w przypadku dziecka martwo urodzonego, bez względu na czas trwania ciąży, dla którego na wniosek osoby uprawionej do pochowania, o której mowa w art. 10 ust. Sporządzono kartę zgonu, dla celów określonych w ust. 5 nie jest wymagana adnotacja urzędu stanu cywilnego o zarejestrowaniu zgonu”, która uregulowała kwestię pochówku dzieci martwo urodzonych. Ustawy została przyjęty przez Sejm RP w dniu 26 maja 2011 r. i obowiązuje od 14 października 2011 r.
Reasumując powyższe rozważania należy stwierdzić, że w obecnie obowiązującym stanie prawnym rodzice mają prawo pochować swoje dziecko, które urodziło się martwe bez względu na czas trwania ciąży. Jednak pochowanie dziecka w trybie art. 11 ust. 5a ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych tj. w przypadku gdy lekarz nie wyda pisemnego zgłoszenia urodzenia dziecka tylko wystawi kartę zgonu do celów pochówkowych dokonywane jest na koszt własny rodziców. W tym przypadku matka dziecka nie utrzymuje urlopu ani zasiłku macierzyńskiego, nie wypłacany jest również zasiłek pogrzebowy.
Mgr Katarzyna Bassel-Jazgar
Wyciąg z ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych z dnia 31. stycznia 1959 r.
(Dz. U. z 2011 Nr 118, poz. 687)
stan prawny na dzień 1.02.2012 r.
Art. 10. 1. Prawo pochowania zwłok ludzkich ma najbliższa pozostała rodzina osoby zmarłej, a mianowicie:
1) pozostały małżonek(ka);
2) krewni zstępni;
3) krewni wstępni;
4) krewni boczni do 4 stopnia pokrewieństwa;
5) powinowaci w linii prostej do 1 stopnia.
Prawo pochowania zwłok osób wojskowych zmarłych w czynnej służbie wojskowej przysługuje właściwym organom wojskowym w myśl przepisów wojskowych. Prawo pochowania zwłok osób zasłużonych wobec Państwa i społeczeństwa przysługuje organom państwowym, instytucjom i organizacjom społecznym. Prawo pochowania zwłok przysługuje również osobom, które do tego dobrowolnie się zobowiążą.
(…)
3. Zwłoki niepochowane przez podmioty, o których mowa w ust. 1, albo nieprzekazane publicznej uczelni medycznej albo publicznej uczelni prowadzącej działalność dydaktyczną i badawczą w dziedzinie nauk medycznych są chowane przez gminę właściwą ze względu na miejsce zgonu, a w przypadku osób pozbawionych wolności zmarłych w zakładach karnych lub aresztach śledczych – przez dany zakład karny lub areszt śledczy, z wyjątkiem zwłok osób, które uwolniły się z zakładu karnego lub aresztu śledczego, oraz osób, które przebywały poza terenem zakładu karnego lub aresztu śledczego, w szczególności w trakcie korzystania z zezwolenia na czasowe opuszczenie tego zakładu lub aresztu bez dozoru lub asysty funkcjonariusza Służby Więziennej.
4. Obowiązek pochowania zwłok, określony w ust. 3, nie wyklucza żądania zwrotu kosztów na podstawie innych ustaw.
Art. 11. (…)
5. Jeden z egzemplarzy karty zgonu zawierający adnotację urzędu stanu cywilnego o zarejestrowaniu zgonu, z zastrzeżeniem ust. 5a, przedstawia się administracji cmentarza w celu pochowania zwłok, drugi zaś służy do celów statystycznych.
5a. W przypadku dziecka martwo urodzonego, bez względu na czas trwania ciąży, dla którego na wniosek osoby uprawnionej do pochowania, o której mowa w art. 10 ust. 1, sporządzono kartę zgonu, dla celów określonych w ust. 5 nie jest wymagana adnotacja urzędu stanu cywilnego o zarejestrowaniu zgonu.
USTAWA
z dnia 26 maja 2011 r.
o zmianie ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych
(Dz. U. z dnia 13 lipca 2011 r.)
Art. 1. W ustawie z dnia 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych (Dz. U. z 2011 r. Nr 118, poz. 687) w art. 11:
1) ust. 5 otrzymuje brzmienie:
„5. Jeden z egzemplarzy karty zgonu zawierający adnotację urzędu stanu cywilnego o zarejestrowaniu zgonu, z zastrzeżeniem ust. 5a, przedstawia się administracji cmentarza w celu pochowania zwłok, drugi zaś służy do celów statystycznych.”;
2) po ust. 5 dodaje się ust. 5a w brzmieniu:
„5a. W przypadku dziecka martwo urodzonego, bez względu na czas trwania ciąży, dla którego na wniosek osoby uprawnionej do pochowania, o której mowa w art. 10 ust. 1, sporządzono kartę zgonu, dla celów określonych w ust. 5 nie jest wymagana adnotacja urzędu stanu cywilnego o zarejestrowaniu zgonu.”.
Art. 2. Ustawa wchodzi w życie po upływie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia.
Wyciąg z ustawy prawo o aktach stanu cywilnego z dnia 29 września 1986 r
(Dz.U. z 2011 Nr 212 poz. 1264)
stan na dzień 1.02.2012 r.
Art. 40. 1. Akt urodzenia sporządza się na podstawie pisemnego zgłoszenia urodzenia dziecka wystawionego przez lekarza, położną lub zakład opieki zdrowotnej.
2. Do aktu urodzenia wpisuje się:
1) nazwisko, imię (imiona) i płeć dziecka;
2) miejsce i datę urodzenia dziecka;
3) nazwiska, nazwiska rodowe rodziców, imię (imiona), miejsce i datę urodzenia, miejsce zamieszkania każdego z rodziców w chwili urodzenia się dziecka;
4) nazwisko, imię i miejsce zamieszkania zgłaszającego;
5) dane dotyczące zakładu opieki zdrowotnej, jeżeli sporządzenie aktu następuje na podstawie zgłoszenia, o którym mowa w art. 39 ust. 2.
3. Pisemne zgłoszenie urodzenia dziecka powinno w szczególności zawierać:
1) imię i nazwisko, nazwisko rodowe, datę urodzenia, PESEL, określenie stanu cywilnego oraz miejsca stałego zameldowania matki dziecka;
2) imię i nazwisko, datę urodzenia, PESEL, określenie stanu cywilnego oraz miejsca stałego zameldowania ojca dziecka;
3) dane dotyczące wykształcenia rodziców dziecka;
4) dane dotyczące źródła utrzymania rodziców dziecka;
5) datę urodzenia dziecka;
6) określenie miejscowości urodzenia dziecka;
7) określenie płci, ciężaru i długości dziecka;
8) charakterystykę porodu.